De waaierij
Als de tarwe van het land is en gedorsen, zit er nog van alles tussen de tarwe korrels, van zand en stro tot zaden van onkruiden. Deze moeten er uit zodat het tarwemeel niet verontreinigd is. Om dat te bereiken zijn verschillende type graanreinigers in gebruik. In Molen de Valk staat een zogenaamde aspirateur.
Een apparaat uit vervlogen tijden, 1920, en op de kop getikt bij de Kilsdonkse molen in Noord Brabant..
de aspirateur in orginele staat
Deze machine is uit elkaar gehaald, schoongemaakt, gerestaureerd en gerepareerd, en werkt weer als vanouds. Deze aspirateur heeft een ventilator die lichte stoffen afzuigt uit het graan, en een aantal zeven om zware dingen (steentjes) en afwijkende formaten te scheiden.
schema van een aspirateur
De procedure is als volgt met gebruik van het schema: de ventilator draait; links boven wordt het vuile product in de machine gestort. De ventilator zuigt via een smalle sleuf het stof uit het
vallende graan. De aangezogen lucht met stof komt in de grote ruimte waarin de ventilator
de ventilator de ventilatorbak
draait, waardoor de stroomsnelheid sterk afneemt. Daardoor valt het stof naar beneden in een trechter.
Het vallende graan passeert nu een aantal zeven. Deze zeven worden door een excentriek geschud. Om dit schudden van de bak met de zeven vloeiend te laten verlopen zijn 4 bladveren op de 4 hoekstijlen aangebracht.
de excentriek en de fijn zand afvoer
de bladveer op de hoekstijl
Het grove vuil wordt tegen gehouden door een grove zeef (1). Dit afval moet in een aparte bak worden opgevangen. Het graan valt nu op de onderliggende zeef (2). Deze zeef is een stuk fijner. Onder zeef (2) ligt weer een nog fijnere zeef (3). Nu worden de verschillende
de graaninvoerbak
korrelgroottes gescheiden. Wat door zeef (2) valt en op zeef (3) blijft liggen zal als het schone product worden aangemerkt. Deze fractie wordt naar buiten afgevoerd.
zeef (1), achterzijde afvoer ventilator
Bij het verlaten van het apparaat wordt er wederom stof afgezogen via een smalle spleet boven de afvoer. Ook deze lucht met stof komt vervolgens in de grote ruimte van de ventilator, raakt zijn snelheid kwijt en vervolgens ook het stof. In de aspirateur van Molen de Valk zijn de fracties van zeef (2) en fijn vuil gescheiden. Dat is wenselijk bij het schonen van gerst wat tot gort wordt gepeld. Zo kan men een scheiding maken tussen niet- of half gepelde gerst (op zeef (2)) en reeds tot kleinere korrels gepelde gort. Wat door de laatste
zeven (2) en (3), voorzijde afvoer ventilator
zeef valt zal de grootte hebben zand, kleine steentje en van de kleine zaden van onkruiden. Bij het pellen van geschoonde gerst tot gort zullen in deze fractie vooral gebroken gerstekorrels verschijnen. Deze zijn dan later te gebruiken om gerstemeel te malen of om toe te voegen aan de geschrote mout bij de wort productie.
zeef (2) met afvoergoot
Voor ieder te reinigen product moet de molenaar een zodanige set zeven selecteren dat er optimaal wordt geschoond.
een set zeven
Bij het pellen van gerst tot gort is het nodig om het gepelde materiaal nog een aantal malen óver de pelsteen te halen’. Om bijvoorbeeld parelgort te maken moet dat wel 6 keer gebeuren.
de pijpen van de afvoeren van de aspirateur
Telkens moet na de pelling worden geschoond om uitsluitend met de juiste korrels verder te pellen. Dat houdt in dat er zeer frequent geschoond wordt en iedere keer zakken naar boven en beneden moeten worden getransporteerd. De geschoonde producten komen via buizen naar de maalzolder. Alleen de uitgang boven zeef (3) komt uit boven de 2 silo’s die op de
de uitlopen en kleppen boven de silo’s
steenzolder staan. Vandaar uit gaat een buizen/kleppen combinatie naar vlak boven de kaar van de pelsteen, zodat doorgepeld kan worden via de geschoonde voorraad in één van de twee silo’s. Het transport naar boven zal in de toekomst gaan via de elevator, die dan uitkomt op de luizolder waar het te schonen product in de transportschroef valt en tot boven de invoerkuip van de aspirateur wordt vervoerd, om dan de hele zeef/selectie cyclus weer te doorlopen.
de uitgang van de transportschroef boven de invoerbak
panorama foto van de luizolder met waaierij en buil